Wycieczka na Nikiszowiec
22.09.2025
19 września 2025 roku przy pięknej pogodzie Grupa Turystyczna SUTW odbyła wraz z przewodniczką swój pierwszy Spacer Miejski po Nikiszu. Nikiszowiec w Katowicach to jedno z najbardziej rozpoznawalnych i klimatycznych miejsc na Śląsku – zabytkowe osiedle górnicze, które dziś jest atrakcją turystyczną, ale też wciąż zamieszkanym i żywym fragmentem miasta.
Osiedle wybudowano w latach 1908–1918 dla górników kopalni „Giesche” (później „Wieczorek”). Osiedle zaprojektowali Emil i Georg Zillmannowie z Charlottenburga. Osiedle miało zapewnić wygodne i nowoczesne mieszkania dla pracowników kopalni i ich rodzin.
Kompleks tworzy 9 ogromnych ceglanych bloków , zbudowanych z charakterystycznej czerwonej cegły. Wyróżniają je łuki, ozdobne obramowania okien, zielone podwórza i regularny układ urbanistyczny. Serce osiedla stanowi plac Wyzwolenia z neobarokowym kościołem św. Anny (budowa 1914–1927). Na osiedlu znajdowały się też: szkoła, piekarnia, rzeźnia, pralnia, sklepy – czyli samowystarczalna infrastruktura. Nikiszowiec był przez dekady miejscem życia górniczych rodzin, mocno związanym z tradycją i kulturą śląską. Dziś osiedle słynie z festiwali i jarmarków, m.in. Jarmarku na Nikiszu. To także centrum artystyczne – działa tu m.in. Galeria Szyb Wilson i środowisko grupy Janowskiej (malarze nieprofesjonalni).
Często pojawia się w filmach i serialach – m.in. w „Angelusie” Lecha Majewskiego, „Sól ziemi czarnej” Kazimierza Kutza czy „Barbórce”. Malownicze ceglane ulice są jedną z wizytówek Górnego Śląska. Nikiszowiec w 1978 roku wpisany do rejestru zabytków. W 2011 roku osiedle zostało uznane za pomnik historii. To jeden z najważniejszych punktów na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Dziś przyciąga turystów, fotografów i artystów – ale wciąż mieszkają tam zwykłe rodziny.
Jest tutaj Muzeum Historii Katowic – Dział Etnologii Miasta, potocznie nazywane po prostu Muzeum na Nikiszowcu; w dawnym budynku mieszkalnym. Muzeum ma wystawy stałe oraz czasowe, regularnie organizuje ekspozycje związane z kulturą, sztuką i tradycjami regionu. Bardzo ciekawa jest Duża Pralnia powstała razem z osiedlem w latach 1908–1912. Była to centralna pralnia osiedlowa, obsługiwała górnicze rodziny z Nikiszowca – można było tu prać, gotować i maglować bieliznę w dużej skali. W muzeum jest też rekonstrukcja mieszkania górniczej rodziny z lat 30. XX wieku, przygotowana na podstawie wspomnień i oryginalnych sprzętów : „U nos doma na Nikiszu – Izba górnicza”. Pokazuje, jak wyglądało codzienne życie w familokach Nikiszowca.
Był nawet czas na chwilę odpoczynku oraz wypicie kawy w tym pięknym otoczeniu. Dziękujemy wszystkim za punktualność i wzorowe współdziałanie.
Tekst: Jan Blaszyński
Zdjęcia udostępnili uczestnicy wycieczki: Iwona, Janusz i Bogumił
Zapraszamy do odwiedzenie naszego profilu – Siemianowicki Utw – na Facebook.
